Bệnh da vào mùa lạnh

Các đợt không khí lạnh vẫn còn tiếp tục ảnh hưởng đến thời tiết nước ta. Những căn bệnh về da vào mùa lạnh như mề đay, chàm khô, nứt môi, nứt gót chân... có thể gây ra những khó chịu, đau đớn. Làm thế nào để tránh xa hoặc chữa lành nhanh chóng những căn bệnh này?

Mề đay vào mùa lạnh (cold urticaria)

Có hai dạng mề đay: mề đay di truyền (familial form) và mề đay mắc phải (acquired form). Mề đay do di truyền thì hiếm gặp hơn mề đay mắc phải. Tuổi khởi phát của mề đay mắc phải từ 18 -25 tuổi.

Triệu chứng: khi tiếp xúc với không khí lạnh sẽ bị nổi sẩn, mảng màu đỏ, sưng phù, gây ngứa dữ dội ở một hay nhiều vùng, thường gặp nhất là những vùng da hở như mặt, tay, chân; nặng hơn thì phát khắp toàn thân. Kích thước có thể nhỏ, đường kính từ 5 mm hoặc lớn như dĩa ăn. Mề đay gây ngứa dữ dội, kéo dài vài phút đến vài giờ khi ngừng tiếp xúc với lạnh và có thể tái phát nhiều lần trong ngày. Một số trường hợp nặng sẽ xuất hiện mề đay lan tỏa, hạ áp, sốc, bất tỉnh hay thậm chí tử vong.

Cơ chế: các chất trung gian từ tế bào mast (tương bào): histamin, bạch cầu đa nhân, bạch cầu ái toan, yếu tố kích hoạt tiểu cầu và prostaglandin D2 thường gặp trong huyết tương khi gặp lạnh. Không có bằng chứng chứng minh có sự hoạt hóa bổ thể.

Điều trị: nên tránh ra ngoài lúc trời lạnh và mặc quần áo ấm đầy đủ.

Cyproheptadin (Periactin) và doxepin hiệu quả trong ức chế mề đay mặc dù chúng không thực sự ức chế sự phóng thích histamin sau khi gặp lạnh. Cyproheptadin thì hiệu quả hơn so với chlopheniramin. Mề đay nặng thường kết hợp với sự phóng thích của yếu tố kích hoạt tiểu cầu vào trong hệ tuần hoàn, do đó nên dùng Doxepin để giảm các yếu tố kích hoạt tiểu cầu và cải thiện triệu chứng. Ketotifen, một thuốc làm ổn định tương bào cũng cho thấy rất có hiệu quả.

Chàm khô

Chàm khô xuất hiện sau khi da “khô” quá mức, đặc biệt trong suốt những tháng mùa đông hay ở người già. Sang thương có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào nhưng thường gặp nhất là ở vùng trước ngoài của chân. Hai chân trở nên khô, tróc vảy và tạo nên những lằn da (xerosis). Những mảng đỏ với các vết nứt nằm nông, ngang, dài và mỏng xuất hiện kèm theo khô và ngứa dữ dội. Nếu thời tiết tiếp tục lạnh, sẽ lan lên tay và toàn thân.

Các sang thương nặng sẽ có hình ảnh vết nứt ngang, sâu, rộng có tiết dịch và tạo mủ. Người bệnh thường than đau nhiều hơn là ngứa. Gãi nhiều hay điều trị với các thuốc làm khô da như calamin sẽ làm nặng thêm tình trạng chàm gây nhiễm trùng.

Điều trị:

- Giữ ẩm và dùng kháng sinh để loại bỏ mài và nhiễm trùng trước khi dùng steroid  hay chất bôi trơn.

- Ép nước lên sang thương chỉ dùng trong thời gian ngắn vì dùng kéo dài sẽ làm khô da hơn.

- Các chất giữ ẩm bôi trơn lên da nên dùng trong suốt thời gian hay sau khi dùng steroid.

- Không nên dùng steroid đường uống vì bệnh sẽ bùng phát trong vòng 1 - 2 ngày sau khi ngưng thuốc.

- Tránh tắm với xà phòng thơm, nên dùng loại sữa tắm hoặc xà phòng nhẹ có chất làm ẩm da và không có chất làm thơm.

- Bôi kem làm ẩm da ngay sau khi tắm như kem có chứa glycerin, urea 10%, vitamin E... Mỗi tối trước khi đi ngủ cần bôi thêm để tạo độ ẩm liên tục cho da.

- Uống thuốc chống dị ứng hàng ngày.

Khô da

Da bị mất nước sẽ dẫn đến tình trạng khô, ẩm mốc, dễ bị kích thích gây ngứa. Khi gãi, trên da xuất hiện những vệt trắng. Nếu không can thiệp kịp thời hoặc người bệnh lại sử dụng thuốc bôi và xà phòng không thích hợp, da sẽ có thể bị chàm hóa, chảy nước, có mụn nước. Nếu bệnh nặng hơn, da sẽ bong ra như vảy cá (gọi là da vảy cá).

Nứt môi

Cũng do tình trạng mất nước gây ra. Đầu tiên môi khô, bong vảy, từ từ dẫn đến nứt, gây đau, chảy máu. Nếu không được điều trị đúng, môi sẽ bị chàm hóa, nhiễm trùng, gây ăn uống khó khăn và mất thẩm mỹ.

Nứt gót chân

Thường gặp ở phụ nữ. Vị trí thường gặp là gót và đầu ngón chân cái, út. Da dày lên, có những đường nứt dọc xung quanh gót chân, ở ngón cái thì bị nứt cả đường dọc và ngang. Lâu ngày, những vết nứt này sẽ kéo dài ra và sâu hơn, gây đau đớn, chảy máu, đi lại khó khăn. Bình thường vào những ngày nóng thì hiện tượng nứt da chân ít gặp, đến những ngày trời lạnh thì nứt da chân tăng rõ rệt.

Hiện tượng này cũng có thể gặp ở phần da tay nhưng ít hơn ở phần chân. Trời càng lạnh nhiều và kéo dài thì mức độ nứt da chân cũng tăng theo, thậm chí còn rịn máu và gây ra triệu chứng ngứa ngáy rất khó chịu.

Phòng ngừa bệnh da vào mùa lạnh

Cung cấp độ ẩm cho da sẽ tăng lành và lập ra hàng rào cản bảo vệ chống lại da khô và kích ứng. Một số dung dịch và kem có sẵn trên thị trường có thể làm ẩm da.

Vaselin rất có hiệu quả và rẻ tiền dùng tốt ở môi.

Một số sản phẩm khác có chứa urea (Nutraplus), hay acid lactic (Lachydrin, lacticare).

Urea và acid lactic có chất lượng làm ẩm tốt và hiệu quả hơn những chất làm ẩm khác, được khuyến khích dùng vào mùa lạnh. Nên lưu ý dung dịch này có thể châm chích sau khi thoa, nếu ngứa hay châm chích có thể thay bằng thuốc khác.

Trong mùa lạnh, da bình thường cũng trở nên da nhạy cảm. Nếu da nhạy cảm quá mức, cần chọn những loại sữa tắm hay xà phòng không gây dị ứng, các sản phẩm không mùi, không màu, không khô.

Ăn nhiều thức ăn có chứa acid béo không no bảo vệ da như acid béo omega-3 có nhiều trong cá.

Uống nhiều nước mỗi ngày để giữ ẩm cho da.

Giữ không khí trong nhà ẩm bằng cách đặt một thau nước hay khăn ẩm trong nhà và thay 2 - 3 lần/ngày.

Tắm nước ấm và chỉ 1 - 2 lần/ngày khi thời tiết lạnh, tốt nhất bằng vòi sen và không tắm quá lâu. Sau khi tắm xong thoa lên da lớp kem giữ ẩm trong khi da còn ướt sẽ giúp thuốc thấm vào da tốt hơn

(VNDOC 's Blog - Theo KHPT)